Utwór otwarty, nie mający określonego początku ani końca, którego aktualizujący się w trakcie każdej lekturowej sesji kształt z trudem daje się schwytać w sztywne ramy - wydaje się mieć z pozoru tak samo płynną, zależną od kontekstu retorykę, są jednak pewne stałe i powtarzalne figury i wzorce, które można zaliczyć do retorycznego arsenału hipertekstów.
Arsenał ten jest w pełni domeną autora, jest to w zasadzie jedna z niewielu rzeczy, które pozostały w jego kompetencjach, poza samym aktem napisania sporej ilości tekstu, który wypełniłby zdarzeniowa bazę utworu. Jeśli porównamy czytelnika hipertekstu do podróżnika, znajdziemy tu trzy główne obszary, w których spełnia się retoryka tego typu utworów: nawigacja, odjazd i przyjazd. Dla George`a Landowa, który opierał się, tworząc ten podział, na hipertekstach naukowych, jest to najbardziej naturalny podział: "samo istnienie hiperłączy w hipermediach sprawia, że czytelnik spodziewa się celowych, znaczących związków pomiędzy połączonymi tymi odnośnikami partiami materiału". Jednak wniosek z tego jest dość banalny - używajcie w sposób właściwy narzędzi nawigacyjnych, w hiperfikcji, te narzędzia i ich "właściwy" sposób używania, jak zauważyli autorzy Electronic Labirynth, mogą być i są łamane.
Problemowi temu spróbował sprostać Mark Bernstein w artykule "Patterns of Hypertext". Wyróżnił on kilka podstawowych figur, do których często sięgają autorzy hiperfikcji, są to koło, kontrapunkt, montaż i światy lustrzane. Koło to chyba najczęściej spotykana figura hipertekstu, czytelnik powraca do tych samych leksji, podąża po raz kolejny po tych samych trajektoriach w wirtualnej przestrzeni tekstu, by w końcu, w którymś momencie, z tego mniej lub bardziej zaklętego kręgu wyjść. W kontrapunkcie dwa głosy następują na zmianę jeden po drugim przekazując sobie temat lub spajając w jedno temat i odpowiedź na niego. W montażu kilka różnych leksji pojawia się równolegle podpierając się nawzajem przy zachowaniu jednocześnie swojej oddzielnej tożsamości, montaż najczęściej występuje w postaci nakładających się na siebie okien leksji.
Światy lustrzane to z kolei przeciwieństwo kontrapunktu - ich celem nie jest dopowiadanie danego tematu czy wątku, lecz jego skontrastowanie, a nawet sparodiowanie, wprowadzenie wyraźnie różnego głosu do bloku tekstu, od którego czytelnik właśnie się oddalił.
Ostatnia aktualizacja:
27.07.2022
Cytuj ten wpis jako:
Mariusz Pisarski (never) Retoryka hipertekstu . "Techsty" 27.07.2022 [].
narracja poetyka poetyka hipertekstu poststrukturalizm retoryka tekst cyfrowy